Neumen

middeleeuwse voorloper van ons huidige notenschrift. De neumen waren het notenschrift van de 6de tot de 11de eeuw. Door het stijgen of dalen van een lijn werd weliswaar de beweging van de tonen aangeduid maar niet de hoogte, het interval, het ritme of de tijdsduur. Tekens, ontwikkeld uit woord-accenttekens, welke in de alleroudste Gregoriaanse muziek het melodisch verloop bij benadering moesten aanduiden; het huidige muziekschrift gaat uiteindelijk op het neumenschrift terug.